Welke vernieuwende vormen van dagbesteding zijn er? In het rapport Vernieuwing in dagbesteding worden 45 vernieuwende projecten beschreven. Samen vormen ze een 'state of the art' van de ontwikkelingen op lokaal niveau rondom dagbesteding.
Deze inventarisatie toont dat het veld rondom dagbesteding volop in beweging is. Dit heeft allerlei oorzaken, zoals de wens om de kwaliteit te verbeteren, veranderende wetgeving, initiatieven van deelnemers zelf, kostenbesparing op aanbod en vervoer en de wens om dagbesteding dichterbij mensen te organiseren. Veel projecten staan nog aan het begin van een vernieuwingsproces. Bovendien is het veelal een proces van permanent leren.
We zien dat de vernieuwing binnen een project zich vaak op een gelimiteerd aantal aspecten richt. Het feit dat we in een overgangsjaar zitten wat betreft indicaties - en het feit dat gemeenten ook zoekende zijn in hun rol - beïnvloedt de ontwikkeling van de projecten. Op alle fronten wordt hard gewerkt aan het vinden van een optimale situatie. We identificeren een aantal thema’s waarop de innovatie zich in de praktijk richt. Er worden nieuwe, slimme combinaties gemaakt.
We zien dat er op allerlei manieren nieuwe combinaties gemaakt worden:
Menging type problematiek: verschillende groepen mensen maken samen gebruik van één vorm van dagbesteding.
Menging kwetsbare en niet-kwetsbare burgers: zo wordt meedoen vanzelfsprekend en wordt aan een sterker sociaal netwerk gewerkt.
Combineren van verschillende doelen in één vorm van dagbesteding: bijvoorbeeld dagbesteding begeleid door mensen die als vrijwilliger actief zijn in het kader van de tegenprestatie.
Op organisatorisch vlak zien we allerlei verschuivingen:
Inzetten op voorliggende voorzieningen in plaats van geïndiceerde maatwerkvoorzieningen, vaak ook in combinatie.
Zoeken naar nieuwe samenwerkingsvormen om innovatie te bewerkstelligen, zowel tussen verschillende uitvoeringsorganisaties als in combinatie met de gemeente.
Actief verbinding zoeken tussen zorg en welzijn, bijvoorbeeld doordat welzijnsinstellingen een dagbesteding ontwikkelen.
Actief verbinding leggen tussen Wmo en Participatiewet, bijvoorbeeld door dagbesteding en beschut werk samen te brengen.
Het valt op dat dagbesteding dichter bij mensen in de normale leefomgeving wordt geboden:
Verbinding maken met de wijk en de bewoners. Minder via instellingen werken, ook omdat steeds meer kwetsbare burgers zelfstandig wonen.
Organiseren van voorzieningen dicht bij de deelnemers om vervoerskosten te besparen.
Zoeken naar begeleiding die tegemoet komt aan de wensen van mensen.
Deelnemers gaan ook steeds vaker zelf de dagbesteding vormgeven. Zij worden van consument tot producent:
Vrijwel alle projecten benoemen uitgaan van de kracht en de competenties van deelnemers.
Inzetten op ervaringsdeskundigheid van deelnemers.
Ontwikkeling van talenten als doel van de dagbesteding, in plaats van het letterlijk besteden van de dag.
Stimuleren van eigen initiatief, als richting in de dagbesteding.
Sociaal ondernemerschap & dagbesteding. Er zit veel vernieuwingskracht in sociale ondernemingen. De dagbesteding krijgt dan de vorm van werken.
De financieringsbronnen in de projecten zijn heel divers. Bovendien wordt binnen één project vaak gebruik gemaakt van verschillende financieringsbronnen. Bekostiging vindt bijvoorbeeld plaats door de gemeente, vanuit het Wmo-budget als voorliggende of geïndiceerde maatwerkvoorzieningen, als een experimenteerbudget of vanuit de Participatiewet. Ook komt financiering van het Zorgkantoor (Wlz) of de zorgverzekeraar (Zorgverzekeringswet) voor, in de vorm van een persoonsgebonden budget of zorg in natura, via fondsen, giften, crowdfunding, eigen bijdragen, subsidies (Europees, landelijk, gemeentelijk), eigen middelen van de organisatie, door verkoop van producten of diensten. Vaak is een combinatie van deze financieringsvormen te zien. Leren van ervaringen nog in kinderschoenen. Veel projecten rapporteren tevredenheid en enthousiasme bij deelnemers. Wat opvalt, is dat veel projecten niet of in zeer beperkte mate aan systematische monitoring van de ervaringen van cliënten doen. Dat maakt de claim dat het beter zou zijn voor cliënten soms moeilijk hard te maken. Een permanente leercirkel waarbij de klantervaringen centraal staan, komt bij enkele organisaties van de grond. Dit verdient navolging.
Onderzoek vernieuwing in dagbesteding
