De Transitiecommissie Sociaal Domein (TSD) heeft haar vierde voortgangsrapportage opgeleverd aan minister Plasterk. In deze rapportage ligt de nadruk op één sociaal domein. De Commissie signaleert dat het proces van ontkokering en integraliteit traag verloopt, waardoor de beloften van de decentralisaties niet ten volle kunnen worden waargemaakt. Ook de centrale overheid pakt zijn deel in onvoldoende mate op. Dit geldt in hetbijzonder voor de aanpak van de schuldenproblematiek.
De Commissie roept de staatssecretaris van SZW op tot het ontwikkelen van een landelijk systeem voor vroegsignalering en tot het komen van samenhangende afspraken tussen de vier betrokken ministeries, belastingdienst, UWV en SVB.
Invoering integrale aanpak en ontkokering verlopen te traag
De TSD maakt zich zorgen over de lage snelheid waarmee de integrale aanpak, die de essentie is van de drie decentralisaties, in de praktijk wordt gebracht. Want het integraal aanpakken van de opgaven in het sociaal domein gebeurt nog in onvoldoende mate. Oók vanuit de centrale overheid, waardoor het proces binnen gemeenten bemoeilijkt en vertraagd wordt. De drie wetten die de basis vormen, Wmo2015, Jeugdwet en Participatiewet, worden los van elkaar geëvalueerd en de aanpak van schulden blijft beheerst door de departementale indeling. De TSD roept op om ook op rijksniveau meer aandacht te organiseren voor de gevolgen van de decentralisaties voor ‘het nieuwe normaal’ bij de departementen en de Tweede Kamer.
Schuldenproblematiek: veelvoorkomend onderdeel van zorgvragen
Bijna één op de vijf Nederlandse huishoudens heeft, of krijgt te maken met problematische schulden. En in ongeveer 80% van de zorgvragen waar wijkteams mee geconfronteerd worden, speelt schuldenproblematiek een rol. Als je niet meteen met schulden aan de slag gaat, verergert de situatie snel. Het vroegtijdig onderkennen van risicovolle schulden is een noodzakelijke voorwaarde
voor een effectieve en integrale aanpak. De problematiek is vaak te groot en te complex voor wijkteams om zelf op te pakken, maar de teams spelen wel een cruciale rol bij het signaleren en bij het inschatten van de ernst van de situatie. Het wijkteam als signaleringspunt is één, maar een landelijk systeem van vroegsignalering is een belangrijke tweede voorwaarde. De TSD roept de
staatssecretaris van SZW op om met de ministeries van Financiën (belastingdienst), V&J (CIJB), VWS (Zvw) en met UWV en SVB zo’n systeem te ontwikkelen en te komen tot meer samenhangende afspraken en een gezamenlijke aanpak.
Gemeenteraad aan zet
In de rapportage is ook aandacht voor de eerder dit jaar gepubliceerde essaybundel “De decentralisaties in het Sociaal Domein: wie houdt er niet van kakelbont”. Aan zeven essayisten is gevraagd te reflecteren op de impact van de decentralisaties op de relatie tussen burger en overheid. Een van de terugkerende thema’s is de diversiteit die maatwerk met zich meebrengt en de ruimte die
er moet zijn voor dialoog en de menselijke waarden. Daar ligt ook een duidelijke taak voor de gemeenteraad. Deze moet er met inbreng van burgers en professionals op toezien dat de gemeente goede zorg en ondersteuning levert. Dat vraagt om een heldere opdrachtformulering voor gemeentelijke rekenkamers en om aandacht voor de opzet en inrichting van informatie- en
controleprocessen, die meer dan nu gericht moeten zijn op maatschappelijke opbrengsten voor burgers en de kwaliteit ervan.
