In het huidige overheidsbeleid wordt meer van de burgers zelf verwacht. In deze rapportage ‘Wat knelt?’ presenteren Vilans en Movisie de resultaten van een inventarisatie naar knelpunten bij burgerinitiatieven gericht op zorg en ondersteuning.
De onderzoekers hebben allereerst een deskresearch uitgevoerd naar de belangrijkste thema’s waarop knelpunten worden ervaren. Dit is de basis geweest voor een online enquête onder burgerinitiatieven. Ter verdieping hiervan zijn nog enkele interviews gehouden en is er een expertbijeenkomst geweest. De totale inventarisatie heeft een goed beeld opgeleverd van de ervaren knelpunten van burgerinitiatieven die zich richten op zorg en ondersteuning. Op basis van deze inventarisatie is het mogelijk om een actie-agenda op te stellen voor het vervolg. In deze samenvatting noemen wij alvast de belangrijkste resultaten.
De onderzochte groep burgerinitiatieven is voor het grootste deel actief op het gebied maatschappelijke ondersteuning/informele zorg. Het merendeel richt zich daarbij op activiteiten en diensten die moeten bijdragen aan een prettige en sociaal leefbare omgeving
waarin met name (kwetsbare) ouderen - en in een aantal gevallen ook andere kwetsbare groepen - zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Daarnaast richten initiatieven zich op ontmoeting en het verbinden van vraag en aanbod van informele zorg.
Een relatief kleine groep biedt ook zorg thuis en enkelen bieden zorg in een door het initiatief georganiseerde woon-zorgvoorziening. Er zijn overigens meer initiatieven die aangeven dit in de toekomst ook te willen gaan aanbieden.
De belangrijkste thema’s waarop burgerinitiatieven knelpunten ervaren zijn:
Samenwerking met gemeente, aanbieders en zorgverzekeraars
Dit is tevens het vaakst genoemde knelpunt. Ook geeft men aan dat wanneer dit knelpunt wordt ervaren het ook meteen één van de belangrijkste knelpunten is. Specifieker, vooral ‘erkenning van het initiatief als volwaardige partij/samenwerkingspartner’ wordt vaak een knelpunt bevonden. Ook handelingssnelheid, vertrouwen in het initiatief en verschil in werkwijze en werkcultuur in de uitvoering zijn knelpunten.
Wet- en regelgeving
Wet- en regelgeving leidt op zichzelf niet tot knelpunten, maar het werkt wel belemmerd voor burgerinitiatieven. Er is onduidelijkheid over het toepassen van weten regelgeving en de betekenis daarvan voor een initiatief.
Financiën
Veel initiatieven ondervinden hinder van een gebrek aan financiële middelen, zowel in de startfase als wanneer ze eenmaal zijn opgestart waarbij één van de meest genoemde oorzaken is dat de ‘toegang’ tot financiën en/of subsidie als complex en
onduidelijk wordt ervaren.
De genoemde knelpunten worden herkend door vertegenwoordigers van (netwerken) van burgerinitiatieven. Daarnaast kwam het knelpunt ‘ontwikkeling van het eigen initiatief´ naar voren. De initiatieven geven bijvoorbeeld knelpunten aan rondom de interne organisatie, draagvlak onder de leden en gemis aan benodigde kennis.
Burgerinitiatieven hebben te maken of werken samen met tal van partijen in het sociaal domein, van gemeente tot vrijwilligersorganisatie. Dit zorgt voor een ingewikkeld speelveld. We maken uit de inventarisatie op dat de knelpunten die initiatieven ervaren rond financiering en knelpunten rond de toepassing van wet- en regelgeving door gemeenten en aanbieders regelmatig samengaan met knelpunten die te maken hebben met samenwerking. Zo lijkt het ervaren gebrek aan waardering en erkenning regelmatig ook de mogelijkheden te beperken om als initiatief (financiële) ondersteuning te krijgen van gemeenten. Ook kan wet- en regelgeving kan een effect hebben op het gedrag van samenwerkingspartners. De burgerinitiatieven geven aan dat het leidt tot risicomijdend gedrag bij samenwerkingspartners, waaronder de angst om zaken over te laten aan
burgerinitiatieven.
Daarnaast is het zo dat bepaalde wet- en regelgeving of de manier waarop deze door gemeenten of aanbieders wordt toegepast – bijvoorbeeld bij vrijwillige inzet door uitkeringsgerechtigden of de regels voor huursubsidie bij woonzorg-voorzieningen – niet past
bij het specifieke karakter van burgerinitiatieven. Dit lijkt hen vooral te beperken in het ontplooien van meer complexe en/of innovatieve activiteiten en dienstverlening op het gebied van zorg.
