Voor mensen met schulden biedt het regeerakkoord weinig nieuws, stelde lector Nadja Jungmann onlangs. ‘Uiteindelijk denk ik dat dit akkoord niet het grote verschil gaat maken voor het doel dat het kabinet wil bereiken, namelijk het écht aanpakken van schuldenproblematiek.’
En nu het regeerakkoord er ligt, lijkt deze voorspelling uit te komen. De paragraaf over schuldhulpverlening, begint met het doel dat er programmatische afspraken moeten komen tussen Rijk en gemeenten.
Jungmann: ‘Dat riep bij mij wel enige verbazing op. Een regeerakkoord is wat jij voor elkaar wilt krijgen en het eerste wat er staat is dat het Rijk graag wil dat gemeenten een aantal dingen gaan doen. Dat is dus geen eigen ambitie, maar vooral de vraag: kunnen jullie aan de slag? En wat willen ze? Dat jullie doen wat eigenlijk al staat in alle beleidsplannen, namelijk het voorkomen van uithuiszettingen bij gezinnen met kinderen, namelijk het verbeteren van de toegang, namelijk het zorgen voor meer samenwerking. Het is bijzonder dat de ambitie van morgen vooral is dat anderen die al bezig zijn, doorgaan met wat ze doen.’
Ook de VNG wil graag een hogere ambitie in het realiseren van een vernieuwende en effectievere schuldenaanpak. We willen daar met het kabinet over in gesprek.
Slechts kleine stapjes
Wij vinden het positief dat er aandacht is voor de aanpak van problematische schulden. Het kabinet noemt een breed aantal maatregelen maar het zijn kleine stapjes.
Om mensen effectiever te kunnen helpen en goed uitvoering te kunnen geven aan een vernieuwende en effectievere schuldenaanpak, hebben gemeenten goede randvoorwaarden nodig van het Rijk. Die randvoorwaarden hebben VNG, Divosa, NVVK en Sociaal Werk Nederland benoemd in het pamflet ‘Naar een betere aanpak van schulden en armoede’ van april 2016. Het kabinet komt aan enkele randvoorwaarden tegemoet maar gaat wat ons betreft niet ver genoeg.
Overheid als schuldeiser
Wij vinden het positief dat het kabinet benadrukt dat de overheid als schuldeiser een bijzondere verantwoordelijkheid heeft om onnodige vergroting van schulden te voorkomen. Maar er wordt voorbijgegaan aan de vereenvoudiging van de inkomensvoorzieningen en het toeslagenstelsel en aan het aanpakken van de preferente posities en bijzondere incassobevoegdheden van overheden en andere publieke instellingen.
Adviesrecht schuldenbewind
Ook wil de VNG graag met het kabinet in gesprek over de uitwerking van het adviesrecht in de gerechtelijke procedure rondom schuldenbewind. Wij zijn verheugd over deze passage in het regeerakkoord omdat wij jarenlang hebben gepleit voor meer grip en zicht op de instroom in beschermingsbewind, en een budget voor beschermingsbewind vanuit het Rijk.
Het adviesrecht biedt een mooie kans om als gemeente voorafgaand aan een uitspraak tot de maatregel beschermingsbewind, samen met de betrokkene, te kijken of een ander aanbod zoals budgetbeheer met begeleiding passender is. Het is een mooie stap tot meer samenwerking tussen de kantonrechter, gemeenten en bewindvoerders om te zorgen dat de burger het aanbod kan krijgen dat nodig is. De inhoudelijke en financiële uitwerking is nog onduidelijk.
Sneller schuldvrij
Ondertussen staat de wereld niet stil. Vijfhonderdduizend Nederlanders hebben problematische schulden. Eruit komen is niet eenvoudig, vooral door de falende schuldenindustrie, vinden journalist Jesse Frederik, documentairemakers Ester Gould en Sarah Sylbing, lobbyist Annemarie Gehrels en publicist Pieter Hilhorst.
Zij startten deze week daarom de campagne Schuldvrij! met de presentatie van een manifest met vijf aanbevelingen aan de landelijke politiek.
Als mensen in de schulden komen, moet er veel sneller zicht komen op een oplossing. Die oplossing moet bovendien recht doen de verantwoordelijkheid van alle betrokkenen, zeggen de initiatiefnemers van Schuldvrij!
Uit het regeerakkoord spreekt goede wil om het schuldenprobleem op te lossen, maar dat is volgens hen niet voldoende. In hun manifest doen ze daarom vijf aanbevelingen aan de landelijke politiek:
1. Stop met het beboeten van armoede.
2. Stop de wanpraktijken bij incassobureaus.
3. Heroverweeg de marktwerking voor deurwaarders.
4. Zorg voor samenhang: geef de overheid één gezicht.
5. Bied meer mensen een perspectief op een schuldvrij bestaan.
De initiatiefnemers roepen Nederlanders op om het manifest te ondertekenen. Onder de steunbetuigers zijn bedrijven als Achmea, CZ en KPN, en saneringsrechters, deurwaarders, bewindvoerders, schuldhulpvrijwilligers en wethouders.
Aan de slag
Dat wil niet zeggen dat er niets gebeurt rond armoede en schulden, integendeel. Gemeenten zijn hard aan de slag om samen met partijen problematische schulden aan te pakken. Ze experimenteren met vernieuwende aanpakken. De passage in het regeerakkoord hierover sluit aan op de wens van gemeenten om gedragswetenschappelijke inzichten in te zetten bij het voorkomen van schulden en het verbeteren van de dienstverlening. We zien ook mooie innovaties ontstaan, zoals het gebruik van de blockchaintechnologie voor het huishoudboekje in de gemeente Utrecht, Schuldenlab070 in Den Haag, City Deals Inclusieve Stad etc.
Ondertussen wordt er ook hard gewerkt aan ‘Schouders eronder’, het landelijke programma voor betere schuldhulpverlening. ‘Meer vakmanschap ontwikkelen bij iedereen die actief een rol speelt in schuldhulpverlening, zodat je schulden eerder kunt signaleren en beter kunt verhelpen. Dat doen we samen met Divosa, de Landelijke Cliëntenraad (LCR), de NVVK en Sociaal Werk Nederland.
