Dakloosheid is een signaal dat er iets ernstig schort aan de naleving van het recht op huisvesting. Dat vraagt om actie van de overheid. Het kan een symptoom zijn van onvoldoende betaalbare huisvesting voor grote groepen mensen. Het wijst er ook op dat er niet genoeg plaats is in de maatschappelijke opvang. Deze twee symptomen kunnen niet los van elkaar worden gezien.
Onderzoek naar 'zelfredzame dakloze'
Op 19 december 2017 publiceerde de Groene Amsterdammer een onderzoek naar de 'zelfredzame dakloze'. Het tijdschrift voerde dit onderzoek uit in samenwerking met Investico en Nieuwsuur. Zelfredzame daklozen zijn mensen die door omstandigheden, zoals een faillissement, scheiding of ziekte, geen huis meer hebben. Toch kunnen zij niet terecht in de maatschappelijke opvang. Die beschouwt hen als zelfredzaam, omdat ze een netwerk en een 'goed functionerend stel hersens' hebben. Mensen met psychische of verslavingsproblematiek krijgen voorrang. Wie 'zelfredzaam' is, komt niet in aanmerking voor toelating tot de maatschappelijke opvang.
Dakloosheid, zelfredzaamheid en mensenrechten
Dakloosheid moet niet alleen vanuit het recht op huisvesting worden bekeken. Het hangt nauw samen met andere mensenrechten, zoals het recht op gezondheid. Daarnaast is het schrijnend om een dakloze als zelfredzaam te bestempelen. Het is immers een duidelijk signaal dat het iemand juist niet lukt om zelfredzaam te zijn. De overheid kan zich niet aan haar verplichtingen op grond van het recht op huisvesting onttrekken door daklozen als zelfredzaam te beschouwen.
Groeiend probleem vraagt om actie overheid
Dakloosheid is een groeiend probleem. Dat is een sterke indicatie dat er een mensenrechtenprobleem is. De groei komt voor een deel door het toenemende aantal 'zelfredzame daklozen'.
Dakloosheid heeft veel oorzaken. Soms hebben mensen verkeerde beslissingen genomen, soms hebben ze pech en soms ligt het aan anderen, waaronder de overheid. Dat het een mensenrechtenprobleem is, betekent dat de overheid er alles aan moet doen om te voorkomen dat mensen dakloos raken. Als het mensen toch overkomt, moeten er maatregelen worden getroffen om mensen zo snel mogelijk onderdak te bieden en hen te helpen om weer passende huisvesting te krijgen. Verder is het nodig om naar alle persoonlijke omstandigheden te kijken. Bijvoorbeeld of mensen ook zorg nodig hebben.
Huisvesting én opvang
Diverse mensen die in het onderzoek van de Groene Amsterdammer aan het woord komen, benadrukken dat het uiteindelijk gaat om een thuis. Veel problemen die naast de dakloosheid bestaan, kunnen pas worden aangepakt als iemand huisvesting heeft die betaalbaar is en geschikt is voor die persoon.
Daar zit in Nederland een zeer groot probleem. Het aanbod van betaalbare en geschikte woningen is te laag. Dat is een belangrijke oorzaak van het tekort aan plaatsen in de maatschappelijke opvang. Mensen die daar zijn, kunnen niet weg. Daarom stokt de uitstroom, daarom komen mensen op straat terecht en daarom zijn er wachtlijsten bij de opvang. Vanuit de basis, een thuis, kunnen mensen verder bouwen aan een zelfstandig, autonoom bestaan en participatie aan de samenleving. Dat heeft alles met mensenrechten te maken.
