Binnenkort geldt de vier weken zoektermijn bij aanvraag van een bijstandsuitkering tot 1 juli 2021 tijdelijk niet voor jongeren in een kwetsbare positie. Gister ging de Tweede Kamer akkoord met een motie waarmee GroenLinks hiertoe verzocht. De tijdelijke maatregel sluit aan bij de handreiking ‘Maatwerk Participatiewet voor dak- en thuisloze jongeren’ die Divosa-voorzitter Erik Dannenberg onlangs aan staatssecretarissen Bas van ’t Wout en Paul Blokhuis uitreikte. De handreiking biedt een overzicht van de wettelijke mogelijkheden tot maatwerk binnen de Participatiewet om dak- en thuisloze jongeren te ondersteunen. Deze mogelijkheden zijn volgens Divosa echter niet altijd toereikend, daarom vraagt de vereniging daarnaast om structurele verruiming van de wettelijke mogelijkheden.
Divosa heeft de handreiking samen met 14 gemeenten samengesteld op basis van de ervaringen van die gemeenten. De handreiking bevat naast een uitgebreide beschrijving van de maatwerkmogelijkheden in de Participatiewet een factsheet en praktische handvatten om maatwerk toe te kunnen passen en zo dakloosheid onder jongeren terug te dringen.
De handreiking richt zich op de mogelijkheden die er zijn binnen de Participatiewet. En hoewel die mogelijkheden er zeker zijn, blijken deze in de praktijk niet altijd toereikend. Daarom doet Divosa in een brief aan de staatssecretarissen Van ‘t Wout en Blokhuis een aantal aanbevelingen voor het bieden van maatwerk.
De handreiking komt voort uit het landelijke Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren dat vorig jaar door staatssecretaris Blokhuis is gelanceerd. Blokhuis riep het actieprogramma in het leven vanwege het stijgende aantal jongeren dat dak- of thuisloos raakt in Nederland. Samen met 14 pilotgemeenten wil het ministerie het tij keren. De pilotgemeenten werkten mee aan de handreiking en deelden hun ervaringen met het ondersteunen van dak- en thuisloze jongeren, met name rond de specifieke wettelijke mogelijkheden om maatwerk te kunnen bieden. Uit de ervaringen van gemeenten bleek dat de wetgeving rond drie onderwerpen knelt: rond de kostendelersnorm, de 4 weken zoektermijn en de jongerennorm.
Als een bijstandsgerechtigde een jongere tijdelijk onderdak wil bieden, merkt hij of zij dat vaak in het eigen inkomen vanwege de kostendelersnorm en vermindering van toeslagen. Het komt vaak voor dat mensen er door de kostendelersnorm vanaf zien om een jongere onderdak te bieden. Jongeren in kwetsbare situaties kunnen hierdoor een vaste verblijfplaats kwijtraken.
Gemeenten hebben de mogelijkheid om de kostendelersnorm tijdelijk niet toe te passen als sprake is van een crisissituatie. Deze tijdelijke ontheffing volstaat echter vaak niet omdat de wachttijd voor definitieve huisvesting erg lang is en daardoor geen sprake meer is van tijdelijkheid. Divosa adviseert dan ook om de Participatiewet zo aan te passen dat langdurigere afwijking van de kostendelersnorm is toegestaan.
Jongeren die een bijstandsuitkering aanvragen, moeten verplicht vier weken op zoek naar werk of scholing. Tijdens deze zoekperiode hebben ze geen recht op een voorschot van de uitkering. Vooral jongeren in kwetsbare posities kunnen hierdoor dakloos raken omdat zij niet over voldoende inkomsten beschikken om deze 4 weken te overbruggen.
Divosa adviseert in de Participatiewet een uitzondering te maken op de vier weken zoekperiode voor jongeren in kwetsbare posities, te weten:
jongeren die in maatschappelijke opvang verblijven;
jongeren die uit detentie of jeugdzorg komen;
jongeren die dakloos zijn en een begeleidingstraject krijgen.
De motie van GroenLinks biedt gemeenten onder meer ruimte de vier weken zoektermijn voor dak- en thuisloze jongeren tot 1 juli 2021 niet toe te passen. Dit is volgens Divosa een goede tijdelijke aanpassing, die wat Divosa betreft structureel in de wet moet worden vastgelegd. Het is bovendien nodig om direct de situatie van de jongere goed in kaart te brengen en deze te stabiliseren.
De wettelijke jongerennorm bepaalt dat de uitkering voor jongeren lager is dan die voor volwassenen omdat ouders hun kinderen tot 21 jaar dienen te onderhouden. Als ouders echter niet in de onderhoudsplicht (kunnen) voorzien blijkt uit diverse berekeningen dat de jongerennorm ontoereikend is om te kunnen voorzien in kosten van onder andere zorgverzekering en huisvesting. De Participatiewet biedt ruimte om hierin maatwerk te bieden maar de verschillen tussen gemeenten zijn groot en het toepassen van maatwerk kost veel tijd.
Divosa adviseert om specifiek voor dak- en thuisloze jongeren handvatten te ontwikkelen voor het aanpassen van de jongerennorm. Hiermee krijgen professionals van gemeenten de houvast die ze nodig hebben om efficiënter te kunnen werken en wordt het toepassen van maatwerk minder afhankelijk van de gemeente waar iemand woont.
‘Handreiking Maatwerk Participatiewet dak- en thuisloze jongeren’ (Divosa, september 2020)
Factsheet Maatwerk Participatiewet dak- en thuisloze jongeren (Divosa, september 2020)
Brief ‘Aanbevelingen maatwerk in de P-wet’ aan het ministerie van SZW en VWS (Divosa, september 2020)
Bekijk het oorspronkelijke artikel hier.
