Nieuwe woonvormen voor de ouderwordende samenleving

Meerdere generaties samen onder een dak, gemeenschappen waarvan de leden elkaar bijstaan, woningen die organisch meegroeien met hun bewoners; nog niet zo lang geleden waren dit volstrekt normale woonvormen. Pak een luchtfoto van een historische stadscentrum of rijdt met de auto over het platteland en je ziet legio voorbeelden van aan- en bijgebouwen
die ooit zijn neergezet om ouders, kinderen of andere familieleden te huisvesten. Deze traditie van (organische gegroeide) familiehuizen is in Nederland echter verdwenen. Het ruimtegebruik van huishoudens is toegenomen en de behoefte aan privacy en ‘een eigen plek’ weegt vaak zwaarder dan de wens elkaar te ondersteunen. De opbouw van de verzorgingsstaat heeft de noodzaak daartoe bovendien minder groot gemaakt. De veranderingen in de zorg en het beroep dat wordt gedaan op burgers om elkaar te ondersteunen, leidt tot een hernieuwde aandacht voor collectieve woonvormen. Het gaat daarbij om kleinschalige particuliere initiatieven, waarbij ouders en kinderen willen samenwonen in een huis of om grootschalige projecten, waarbij collectieven
samen een woonvorm willen ontwikkelen. Overigens zijn nieuwe woonvormen gericht op onderlinge hulp en betrokkenheid niet het exclusieve domein van particuliere initiatiefnemers. Ook professionele organisaties (woningcorporaties en zorginstellingen) ontwikkelen nieuwe woonvormen die passen bij het streven naar meer participatie en eigen verantwoordelijkheid van burgers.

Faciliteren van nieuwe woonvormen
Meergeneratiewoningen, meegroeiwoningen, kangoeroewoningen en meergeneratiewijken maken maar een klein deel uit van de totale Nederlandse woningvoorraad. Dat zal ook in de toekomst wel zo blijven. De teruggekeerde interesse voor woonvormen gericht op onderlinge betrokkenheid en hulp is echter een trend die past bij het streven naar langer zelfstandig wonen en zou vanuit die
optiek door de lokale overheid kunnen worden ondersteund en gefaciliteerd. Met deze publicatie willen we een handvat bieden aan lokale beleidsmakers voor visie en beleid op het thema ‘langer zelfstandig wonen’.

Leeswijzer
In het tweede hoofdstuk van de handreiking presenteren we een aantal voorbeelden van nieuwe woonvormen voor de ouderwordende samenleving. De projecten variëren van zeer kleinschalig (zoals de meergeneratieboerderij in Makkinga) tot volledige woonwijken (zoals de wijk Bösdael in Reuver). Wat de beschreven projecten gemeen hebben is dat de initiatiefnemers er op hun manier mee vormgeven aan de participatiesamenleving. Ook hebben de projecten gemeen dat (de toepassing van) beleid en wet- en regelgeving in meer of mindere mate knelt. Bij alle voorbeelden die we beschrijven gaan de auteurs in op deze beperkingen. In het derde hoofdstuk van de handreiking komen de deskundigen aan het woord. Zij werken bij gemeenten, kennisinstellingen en de rijksoverheid, ze zijn bestuurder, ambtenaar, architect en jurist en hebben verschillende opvattingen over de wijze waarop gemeenten met initiatieven moeten omgaan. Toch is er een rode lijn te zien in hun verhalen: welke keuzes je als gemeente ook maakt, wees duidelijk wat kan en wat niet en voorkom dat initiatiefnemers vastlopen in ambtelijke verkokering.

Download