Hoe voorkom of verminder je eenzaamheid in de langdurige zorg? Susan Hommersen en Theo van Tilburg beschrijven 13 buitenlandse interventies waarvan wetenschappelijk bewezen is dat zij succesvol zijn. Wij selecteerden 8 interventies.
Beter omgaan met zorgverleners
Doel van deze interventie is het vergroten van capaciteiten van cognitief gezonde ouderen in de zorg en het optimaliseren van de relatie met zorgverleners. De interventiegroepen bestonden uit een kleine groep en afzonderlijke individuen. Deelnemers waren ouder dan 55 jaar, cognitief gezond en kregen minimaal zes uur per week zorg. Sessies werden gegeven door gerontologische sociaal werkers die door het projectteam waren getraind. Tijdens de training kwam aan de orde: verduidelijking van het proces, strategieën delen vanuit perspectief van de klant en delen van educatief materiaal zoals bemiddeling en conflictmanagement, meedoen in support en zelfhulpactiviteiten en meedoen in sociale actiestrategieën. Rekrutering verliep via het maatschappelijk netwerk. De sessies vonden thuis of in een dagcentrum plaats. Op drie momenten werden metingen gedaan. Na afloop werd, vooral in de kleine groep, vermindering van eenzaamheid en verbeterde kwaliteit van leven waargenomen.
Sessies met honden
'Animal assisted therapy´ werd toegepast om eenzaamheid te verminderen. In een verpleeghuis werden eenzame bewoners zonder psychiatrische stoornis, zonder hondenallergie en met goede taalbeheersing geselecteerd. Op individuele basis kregen ze een of drie keer per week gedurende zes weken gezelschap van een hond. De overgrote meerderheid van de deelnemers had vroeger een huisdier. De hond werd meegenomen door een onderzoeker of hondeneigenaar; deze had tijdens het bezoek geen contact met de bewoner of de hond. Deze twee groepen (een of drie keer per week) waren na afloop minder eenzaam vergeleken met een controlegroep op de UCLA-LS schaal.
Levende hond vs. robothond
Dit onderzoek borduurt voort op ‘sessies met honden’. De vraag is of een robothond ook eenzaamheid vermindert, en zo ja, of het even effectief is als bij inzet van een echte hond. Deelnemers waren eenzame bewoners in een verpleeghuis zonder allergie voor honden of katten, Alzheimer of psychische stoornis. Het protocol bestond uit wekelijkse bezoeken van een half uur gedurende acht weken in de privékamer van de bewoner. Zowel de robot als de echte hond verminderde eenzaamheid in vergelijking met de controlegroep op de UCLA-LS schaal; er werd geen verschil gevonden tussen de robot en de echte hond. Naast eenzaamheid werd hechting gemeten op de Lexington Attachment to Pets Scale (MLAPS) schaal. Er werd geen correlatie gevonden tussen hechting en eenzaamheid in de twee experimentele groepen. Hechting bleek dus niet de oorzaak van de verminderde eenzaamheid. Een robothond is te prefereren wanneer men niet in staat is een levende hond te hanteren.
Leren omdenken
Dit is een complexe interventie met controlegroep om slecht aangeleerde cognitieve processen te verbeteren. Deze interventie is niet ontwikkeld voor een specifieke doelgroep. Er zijn vijf sessies over het psychologische construct achter eenzaamheid, welke in groepen van drie tot vijf mensen werden gehouden. In de sessies komen aan bod: 1) observeren van gedachten over behoren (‘belonging’) in relatie tot eenzaamheid; 2) reflectie over zelf in relatie met anderen; 3) in en uit eenzaamheid stappen; 4) ups en downs en uitdagingen van eenzaamheid; 5) samenvatting van de vorige sessies. Tevens ligt de focus op wat kan werken om eenzaamheid te verminderen. Elke sessie eindigt met de vraag hoe deelnemers de opgedane kennis in de praktijk gaan gebruiken. Eenzaamheid verminderde in vergelijking met de controlegroep.
Digitale face-to-face lotgenoten groep
Haalbaarheidsstudie in een gezondheidswijkcentrum naar de werking van een internet / videoprogramma voor chronisch zieke ouderen van rond de 60 jaar zonder psychische ziekte. Deelnemers werden getraind op internet/computergebruik. Gedurende de eerste tien weken waren er wekelijkse sessies met een professionele begeleider, waarbij de nadruk lag op face-to-facecontact, bonding en strategieën om problemen aan te pakken. Daarna volgden gedurende drie maanden sessies zonder begeleiding; er was wel de mogelijkheid een begeleider te consulteren. Om feedback te krijgen werden na zes maanden interviews gehouden. Deelnemers reageerden positief op het contact met zorgverleners en andere deelnemers en rapporteerden verminderde eenzaamheid en isolatie.
Gespreksgroepen lichte thematiek
In verpleeghuizen werden zorg-supportgroepen gestart door personeel getraind door het studieteam. Discussiegroepen gingen onder andere over muziek, lezen of foto’s. Bijeenkomsten waren op een wekelijkse basis gedurende minimaal twaalf weken. Met interviews en groepsobservatie werd de interventie geëvalueerd. Gerapporteerd werden vriendschapsontwikkeling, betere coping en verminderde eenzaamheid.
Robotzeehond
Participanten in een rust/ziekenhuis kregen sessies met een interactieve robot in de vorm van een zeehond die reageert op zicht, geluid, balans en contact. Een groot aantal deelnemers was cognitief aangedaan. In de experimentele groep waren er groepssessies waarbij iedereen de kans kreeg met de robot contact te maken. Deze sessies vonden plaats op twee weekdagen gedurende twaalf weken. De controlegroep kreeg een activiteit zoals bingo. Observaties van het sociale gedrag en een voor- en nameting op de UCLA schaal wezen op verminderde eenzaamheid.
Kippen (Hen Power)
Dit project brengt oudere mensen en het houden van kippen samen. Verpleegtehuizen met vooral demente mensen kunnen kiezen een “hen powered home” te worden. Het doel is bewoners positieve relaties met elkaar te laten op bouwen door de gezamenlijk dagelijkse zorg voor kippen op zich te nemen. Gerapporteerd werd verbeterde gezondheid en vermindering van depressie en eenzaamheid.
